Trường hợp rắc rối của các Giám Mục Công Giáo Trung Quốc

Các nỗ lực của Vatican nhằm giải quyết sự chia rẽ giữa các Giám Mục Trung Quốc hầm trú và các Giám Mục thân chính quyền của Hội Công Giáo Yêu Nước đang gặp một thách thức khác, khi các Giám Mục cao tuổi trung thành với Toà Thánh đã từ chối đề xuất của Vatican về việc từ chức và nhường lại vai trò lãnh đạo cho các Giám Mục thân chính quyền.

Một thoả thuận giữa Toà Thánh và chính quyền Trung Quốc đã dẫn đến việc Vatican nhìn nhận 7 Giám Mục thân Bắc Kinh được tấn phong bất hợp pháp. Đổi lại, 20 ứng viên Giám Mục do Toà Thánh đề xuất có thể được Trung Quốc chấp thuận, một vài vị trong số đó đã được tấn phong rồi. Hơn nữa, 40 Giám Mục hầm trú khác cũng có thể được công nhận. 

Vào tháng 12/2017 vừa qua, Asia News đưa tin: Vào ngày 26/10/2017, Toà Thánh Vatican đã gửi một lá thư xin Đức Giám Mục Phêrô Trang Kiến Kiên (Zhuang Jianjian) của giáo phận Sán Đầu, miền nam tỉnh Quảng Đông, từ chức để nhường lại vị trí cho một vị Giám Mục bị vạ tuyệt thông được tấn phong bất hợp pháp, và vị này sẽ được Toà Thánh công nhận và giải vạ. Tuy nhiên, Đức cha Trang đã từ chối quyết định này. Một nguồn tin địa phương giấu tên cho biết, ngài "từ chối vâng lời và thà 'vác Thánh Giá' bất vâng phục còn hơn." 

Đức cha Trang đã được tấn phong Giám Mục bí mật vào năm 2006 khi được Toà Thánh chỉ định. Tuy nhiên, chính quyền Trung Quốc không nhìn nhận ngài và xem ngài vẫn chỉ là một linh mục. Thay vào đó, chính quyền nhìn nhận Giám Mục Hoàng Bỉnh Chương (Huang Bingzhang), một nghị viên của Quốc vụ viện Trung Quốc. Giám Mục này bị vạ tuyệt thông vào năm 2011 khi được tấn phong mà không có phép Toà Thánh. 

Tháng 12 vừa qua, Đức cha Trang đã được hộ tống đến Bắc Kinh trong tình trạng sức khoẻ yếu kém và thời tiết giá lạnh, để gặp gỡ lần lượt với lãnh đạo của Hội Công Giáo Yêu Nước, Vụ Quản lý Tôn giáo Nhà nước Trung Quốc, và đại diện Toà Thánh. 

Mâu thuẫn này là một phần của nỗ lực ngoại giao tế nhị để củng cố quan hệ giữa Vatican và Trung Quốc trong khi vẫn tôn trọng tình hình của những người Công Giáo hầm trú. Đức Tổng Giám Mục Claudio Maria Celli chịu trách nhiệm đàm phán và cũng chính là vị đại diện của Toà Thánh nêu trên. Có thể các Giám Mục trong hiệp hội ái quốc Trung Quốc cũng duy trì trung thành với Toà Thánh, và đôi khi họ quay lại chống đối hiệp hội của nhà nước cộng sản. Chẳng hạn trường hợp của Giám Mục phụ tá của Thượng Hải Tađêô Mã Đạt Khâm (Ma Daqin) là vị hiếm hoi được cả Toà Thánh lẫn chính quyền Trung Quốc chấp nhận cho tấn phong, và ngài đã tuyên bố rút lui khỏi hiệp hội ái quốc ngay trong thánh lễ tấn phong của ngài vào tháng 7/2012. Ngay lập tức, ngài bị nhà nước bắt quản thúc tại gia. Mặc dù sau đó ngài đã ngừng thái độ quay lưng khỏi hiệp hội yêu nước, ngài vẫn tiếp tục bị cô lập. 

Theo thoả thuận, có 8 Giám Mục bất hợp pháp đang chờ được Toà Thánh công nhận, nhưng 1 trong số đó đã qua đời. 

Một sắp xếp về sự hiệp nhất giữa Giám Mục hợp pháp và bất hợp pháp khác đang được tiến hành ở giáo phận Mân Đông thuộc tỉnh Phúc Kiến. Giám Mục của giáo phận này là Đức cha Giuse Quách Hỷ Tiến (Guo Xijin), một Giám Mục hầm trú đã từng bị giam giữ suốt một tháng trước Tuần Thánh 2017. Asia News cho biết vị đại diện Toà Thánh đã xin vị Giám Mục vui lòng chấp nhận làm Giám Mục phó cho Giám Mục Vinhsơn Chiêm Tư Lộc (Zhan Silu) là 1 trong 7 Giám Mục bất hợp pháp được chính quyền ủng hộ. Đây cũng chính là điều mà chính quyền Trung Quốc đã yêu cầu Giám Mục Quách khi bắt giữ ngài năm ngoái. 

Theo giáo luật Công Giáo, Giám Mục phó có quyền kế vị Giám Mục chính toà, nghĩa là Đức cha Quách một ngày kia có thể lấy lại quyền lãnh đạo của ngài trên giáo phận. 

Hai vị Hồng Y đứng đầu ở Trung Quốc có quan điểm khác nhau về chính sách ngoại giao của Vatican với nước này. Vào tháng 2/2017, trong một bài báo trên tờ Người Khám Xét Hồng Kông Chủ Nhật, Đức Hồng Y Gioan Thang Hán (Tong Hon) của Hồng Kông nói rằng các Giám Mục bất hợp pháp của Trung Quốc sẵn lòng bày tỏ vâng phục Đức Giáo Hoàng. Ngài lạc quan rằng Hiệp hội Công Giáo Yêu nước có thể trở thành một cơ quan tự giác hơn. Vào tháng 5/2017, Đức Hồng Y Giuse Trần Nhật Quân (Zen Ze-kiun) cũng của Hồng Kông lại tỏ ra hoài nghi về phương cách tiếp cận hiện tại của Toà Thánh với Trung Quốc. Theo ngài, Đức Giáo Hoàng đã nhận "lời khuyên sai" từ các cố vấn. Hồng Y Trần không tin tưởng thiện chí của chính quyền cộng sản. Ngài nói: "Họ đang điều khiển Giáo Hội và họ còn muốn điều khiển nó chắc hơn nữa." 

Tuy nhiên, Đức Hồng Y Trần lại lạc quan về các giáo sĩ của hiệp hội Công Giáo được Trung Quốc nhìn nhận. Hồi tháng 2 năm ngoái, ngài nói: "Phần lớn các linh mục và Giám Mục của Giáo Hội chính thức, có thể họ trong thâm tâm vẫn rất hiệp nhất cùng Giáo Hội hoàn vũ, nhưng chỉ là đang bị kiểm soát quá chặt." 

Theo Catholic News Agency

Gioakim Nguyễn dịch