Trong một báo cáo mới phát hành: “COVID-19: lời kêu gọi khẩn cấp bảo vệ con người và thiên nhiên”, WWF xác định rằng những yêu tố môi trường thúc đẩy sự xuất hiện các bệnh dịch bắt nguồn từ động vật bao gồm: buôn bán và tiêu thụ các loài động vật hoang dã có nguy cơ cao, thay đổi mục đích sử dụng đất dẫn đến rừng bị phá và đất bị biến đổi, mở rộng nông nghiệp, thâm canh không bền vững và chăn nuôi. Rất nhiều nhà khoa học và các nhà lãnh đạo tầm cỡ trong Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) đã cảnh báo về nguy cơ của một đại dịch toàn cầu. WEF xếp các đại dịch và các bệnh truyền nhiễm là những mối nguy cơ lớn nhất trên toàn cầu trong một thập kỷ vừa qua, gây ra “một mối đe doạ khẩn cấp đối với cuộc sống của con người”.
Marco Lambertini, Tổng Giám đốc của WWF Quốc tế phát biểu: “Chúng ta cần phải khẩn trương thừa nhận sự liên quan giữa tàn phá thiên nhiên và sức khoẻ của loài người, nếu không chúng ta sẽ sớm trải qua một đại dịch tiếp theo. Chúng ta phải chấm dứt buôn bán và tiêu thụ động vật hoang dã, ngăn chặn mất rừng và chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng, cũng như sản xuất thực phẩm phải bền vững. Tất cả những hành động này sẽ giúp ngăn chặn các mầm bệnh xâm nhập con người, đồng thời giải quyết những nguy cơ toàn cầu đối với xã hội của chúng ta như mất đa dạng sinh học và biến đổi khí hậu. Không còn gì để tranh cãi, minh chứng khoa học đã rõ ràng, chúng ta cần dựa vào thiên nhiên chứ không chống lại thiên nhiên. Khai thác thiên nhiên không bền vững đã trở thành một mối nguy cơ lớn đối với tất cả chúng ta”.
Nguồn gốc của COVID-19 vẫn còn là những câu hỏi bỏ ngỏ nhưng các bằng chứng sẵn có đều cho thấy đây là một loại bệnh bắt nguồn từ động vật, có nghĩa là xuất phát từ động vật hoang dã và lây truyền sang con người. Chính phủ Trung Quốc đã ban hành một lệnh cấm toàn diện đối với việc tiêu thụ động vật hoang dã vào 24 tháng 2 vừa qua. WWF hoàn toàn ủng hộ lệnh cấm này và hiện nay Quốc hội Nhân dân Trung Quốc đang hỗ trợ việc sửa đổi luật hiện hành về bảo vệ động vật hoang dã. Nếu được thực thi đầy đủ, Luật Bảo vệ Động vật Hoang dã của Trung Quốc sẽ là một trong những bộ luật mạnh mẽ và nghiêm ngặt nhất thế giới. Các chính phủ khác cần có những hành động mạnh mẽ tương tự và đóng cửa các thị trường động vật hoang dã có nguy cơ cao, chấm dứt hoàn toàn nạn buôn bán này.
Tuy nhiên, giải quyết vấn đề buôn bán và tiêu thụ các loài động vật hoang dã có nguy cơ cao một cách riêng lẻ không thể ngăn chặn đại dịch tiếp theo – hệ thống sản xuất thực phẩm không bền vững trên toàn cầu của chúng ta đang lấy đi những không gian tự nhiên ở quy mô lớn, các hệ sinh thái tự nhiên bị phân mảnh và gia tăng các tương tác giữa động vật hoang dã, động vật nuôi và con người. Từ năm 1990, khoảng 178 triệu héc-ta rừng đã bị chặt phá, tương đương với diện tích của Libya, quốc gia có diện tích lớn thứ 18 trên thế giới. Hàng năm, khoảng 10 triệu héc-ta rừng vẫn tiếp tục bị mất đi do chuyển đổi đất nông nghiệp và cho các mục đích sử dụng đất khác.
Một thảm kịch cũng đang diễn ra tại Brazil khi một làn sóng phá rừng ngày càng dâng cao do chính phủ liên bang cắt giảm việc thực thi pháp luật. Sự cắt giảm này xảy ra sau khi tỷ lệ phá rừng trong tháng 4 tăng 64% so với 2 năm trước.
Khủng hoảng COVID-19 cho thấy rằng cần có những thay đổi có tính hệ thống để giải quyết những nguyên nhân môi trường khiến đại dịch xảy ra. WWF ủng hộ cách tiếp cận “Một sức khoẻ” trong đó nhấn mạnh mối liên kết giữa sức khoẻ con người, động vật và môi trường chung cho cả hai và muốn cách tiếp cận này được cân nhắc trong các quyết định về động vật hoang dã và thay đổi mục đích sử dụng đất, trong tất cả các quyết định kinh doanh và hoạt động tài chính, đặc biệt khi liên quan tới vấn đề sức khoẻ toàn cầu.
Ông Lambertini tiếp lời “Trong thảm kịch, chúng ta nhận thấy một cơ hội để hàn gắn mối quan hệ của chúng ta và thiên nhiên và giảm thiểu rủi ro về các đại dịch trong tương lai. Nhưng một tương lai tốt đẹp phải bắt đầu từ những quyết định của các chính phủ, doanh nghiệp và người dân ngay từ hôm nay. Các nhà lãnh đạo toàn cầu phải hành động khẩn cấp để thay đổi mối quan hệ của chúng ta với thế giới tự nhiên. Chúng ta cần một Thoả thuận mới về Thiên nhiên và Con người trong đó đặt mục tiêu phục hồi thiên nhiên vào năm 2030 và đảm bảo sức khoẻ cũng như sinh kế của con người trong dài hạn”.
WWF nhấn mạnh Hội nghị Thượng đỉnh Đa dạng Sinh học của Liên Hợp Quốc, dự kiến diễn ra vào tháng 9 năm 2020, là một thời điểm quan trọng để các nhà lãnh đạo trên thế giới thúc đẩy hành động về thiên nhiên, đưa ra các quyết định quan trọng về môi trường, khí hậu và phát triển ngay bây giờ để thực hiện trong năm 2021. Chúng ta không thể đánh mất cơ hội sống còn này để thay đổi mối quan hệ của chúng ta với tự nhiên và đảm bảo một tương lai bền vững cho con người và hành tinh này.
-----
Chú thích
Các loài động vật hoang dã có nguy cơ cao có thể bao gồm nhiều loài. Thông tin về tỷ lệ mầm bệnh trong động vật hoang dã, báo cáo về các đợt lây nhiễm bệnh, và giám sát dịch bệnh ở người vẫn chưa đầy đủ. Theo thống kê hiện tại, những loài có nguy cơ cao bao gồm các loài thú và chim, có nguồn gốc hợp pháp hoặc bất hợp pháp từ hoang dã / tự nhiên, nuôi nhốt hoặc nuôi nhốt thương mại (trừ những loài được 'chăn nuôi' theo luật chăn nuôi, chịu sự quản lý nghiêm ngặt của thú y với nguồn cung đáng tin cậy và không trà trộn động vật hoang dã).
Các thị trường động vật hoang dã có nguy cơ cao: là những địa điểm có xác suất lây lan mầm bệnh virus cao từ động vật hoang dã sang người và sau đó lây truyền giữa người với người. Chúng bao gồm các cửa hàng bán động vật hoang dã đã chết hay còn sống, có nguồn gốc từ nhiều nơi khác nhau, thuộc nhóm nguy cơ cao có thể lan truyền mầm bệnh và có lượng người đến thăm và mua lớn.
Về Bản Thoả thuận về Thiên nhiên và Con người
Các hoạt động của con người đang khiến thiên nhiên rơi vào tình trạng báo động đỏ. Chúng ta cần hành động khẩn cấp để đảm bảo an toàn cho sức khoẻ, sự phát triển và sinh kế của loài người. Các nhà lãnh đạo toàn cầu sẽ đưa ra những quyết định tối quan trọng về môi trường, khí hậu và phát triển trong năm sắp tới. Chúng ta nắm trong tay cơ hội có một không hai để cho ra đời một Bản Thoả thuận mới về Thiên nhiên và Con người trong đó đặt mục tiêu phục hồi thiên nhiên vào năm 2030, hỗ trợ các hành động về khí hậu và đạt các Mục tiêu Phát triển Bền vững.